سید ابوالحسن شاهزاده فاضلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، در خصوص نگهداری نمونه‌های زیستی در مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران اظهار کرد: نمونه‌های زیستی شامل نمونه‌های گیاهی مانند انواع بذرها و بافت‌های گیاهی، رده‌های سلولی حوزه‌های انسانی و جانوری اعم از موارد سالم و بیماری‌ها، انواع میکروارگانیسم‌ها همچون باکتری، قارچ، کپک، مخمر، ریز جلبک و غیره و همچنین در حوزه مولکولی ژنوم موجودات مختلف است.

رئیس مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران افزود: این نمونه‌های زیستی در شرایط مختلف از 4 درجه، منفی 20 درجه، منفی 70 درجه، در شرایط فراصد یعنی منفی 196 درجه و همچنین به شکل پودرهای خشک شده نگهداری می‌شوند.

وی ادامه داد: همه این نمونه‌ها باید به گونه‌ای نگهداری شوند که پس از خروج از آن شرایط، قابلیت زنده‌مانی و تکثیر را داشته باشند؛ زیرا اگر این قابلیت را نداشته باشند، نشان دهنده آن است که شرایط نگهداری نمونه‌ها استاندارد نبوده است.

شاهزاده فاضلی با بیان اینکه پس از 10 سال در این مرکز تمامی نمونه‌ها در همه حوزه‌ها را توانسته‌ایم به صورت استاندارد نگهداری کنیم، گفت: توانسته‌ایم اعتماد جامعه بین‌المللی را در قبال نگهداری نمونه‌هایی که در سال‌های قبل فرستاده بودند، جلب کنیم زیرا نمونه‌های ارسالی از کشورهای خارجی به ایران توانسته بودند ظرفیت "زنده مانی قابل قبولی" را کسب کنند.

جلب اعتماد جامعه بین‌المللی در تبادل و ارسال نمونه به ایران

رئیس مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تصریح کرد: در حال حاضر کشورهایی همچون اسپانیا، هند، مصر و الجزایر نمونه‌هایی را به این مرکز می‌فرستند و همچنین به شکل تبادل نیز از کشورهایی همچون فرانسه و امریکا نمونه دریافت می‌کنیم، به گونه‌ای که دانشمندان این کشورها درخواست دریافت برخی از گونه‌های میکروبی ما را می‌کنند و در مقابل این نمونه، نمونه‌ای را که مورد درخواست ما است، به مرکز ارسال می‌کنند.

وی با بیان اینکه دسترسی به نمونه‌های زیستی در طول سال‌های متمادی و طولانی امکان‌پذیر است، اظهار کرد: هرگاه که علم نیاز به بهره‌برداری از این نمونه‌های زیستی را در بخش صنعت و تحقیقات داشته باشد، این نمونه‌ها از ذخیره‌گاه خارج شده و قابلیت تکثیر خواهند داشت.

شاهزاده فاضلی تاکید کرد: این نمونه‌های زیستی دسترسی مادام‌العمر دارند و کشورهایی که شرایط نگهداری استانداردی را داشته باشند درواقع دارای دانش فنی عظیم و قابل قبولی هستند.

به دلیل کمبود بودجه سرعت کار پایین است

رئیس مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران در ادامه با بیان اینکه کمک مالی از طریق دولت به مرکز می‌شود، اما نیاز خیلی بیشتر از ارقام کنونی است، گفت: در ارزیابی متخصصان خارجی از مرکز ذخایر ژنتیک ایران، این مرکز که عمری 10 ساله دارد از لحاظ تعداد نمونه‌هایی که جمع‌آوری کرده و خدماتی که ارائه می‌دهد، معادل یک مرکز 30 ساله در اروپا است؛ اما با این وجود بودجه‌ای که برای گردش کاری داریم، یک دهم بودجه مراکز آنها است.

وی با اشاره به اینکه نیروهای ایرانی از لحاظ توانمندی و کارایی بسیار قوی هستند، افزود: بودجه مرکز ذخایر ژنتیک برای تامین تجهیزات و مواد مورد نیاز کفایت نمی‌کند، از این رو به دلیل کمبود بودجه سرعت کار ما کاهش یافته است.

شاهزاده فاضلی با تاکید بر اینکه ذخایر ژنتیکی یکی از بزرگ‌ترین منافع ملی در بحث غذا، محیط زیست، سلامت و انرژی محسوب می‌شود، ‌اظهار کرد: دولت دوزادهم حداقل در یک حرکت خوب باید بودجه مرکز را به 4 برابر افزایش دهد تا به نقطه مطلوب برسیم زیرا در غیر این صورت نه تنها توسعه پیدا نمی‌کنیم بلکه ممکن است با افت کیفیت در شرایط استاندارد مواجه شویم.

بهبود وضعیت علمی طی 4 سال گذشته

رئیس مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران در ادامه با بیان اینکه وضعیت علمی با توجه به شرایط فعلی قابل قبول است، گفت: کشف گونه‌های جدید، نگهداری‌های در شرایط استاندارد و ارائه خدمات به 150 مرکز علمی و دانشگاهی (تامین نیازهای نمونه‌های زیستی مراکز) با حداقل هزینه و کیفیت بالا، گام بزرگی در مرکز ذخایر ژنتیک محسوب می‌شود.

وی تصریح کرد: از طرفی با توجه به بالا بودن تنوع زیستی در کشور و توانمندی نیروهای انسانی باید به فرآیند جمع‌آوری نمونه‌های بیشتر، نگهداری نمونه‌ها و ارائه به مراکز تولیدکننده همچون شرکت‌های دانش‌بنیان سرعت ببخشیم.

شاهزاده فاضلی با تاکید بر اینکه ظرف 4 سال گذشته از نظر کشفیات گونه‌های جدید و افزایش تعداد نمونه‌ها نسبت به سنوات قبل وضعیت بسیار بهتری داشته‌ایم، افزود: با توجه به توانمندی قوی نیروهای مجموعه و پتانسل تنوع زیستی کشور حیف است که از این فرصت استفاده نکنیم.

رئیس مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران ادامه داد: با این وجود برای تامین مواد اولیه و برخی از تجهیزات مورد استفاده در نگهداری نمونه‌های زیستی نیاز مالی شدیدی داریم.

وی افزود: بخش عمده‌ای از نمونه‌ها بومی کشور است و این نمونه‌ها به دلیل منحصر به فرد بودن دارای قابلیتی هستند که اگر محصولی از آنها در دنیا تولید شود، می‌توان در راستای تولید ثروت گام برداشت.

شاهزاده فاضلی تاکید کرد: به صورت کلی چالش اصلی مرکز ذخایر ژنتیکی و زیستی مشکل مالی بوده و در درجه دوم نیز بحث بهبود تعاملات بین‌المللی مطرح است.