نوسان‌های مقطعی شاخص بورس ظرف ۲هفته گذشته نظرات کارشناسی را هم در حوزه بازار سرمایه با شکاف مواجه کرده است.
برخی امکان بروز رانت اطلاعاتی در شرکت‌های کوچک را از مسائل پشت پرده کنونی بازار سرمایه می‌دانند و برخی معتقدند که ریسک‌های سیستماتیک ناشی از رفتارهای مجلس و دولت و همچنین اثر بحران سیاسی ترکیه که به رشد قیمت دلار در بازار داخلی منجر شده، روند پیش‌بینی آینده بازار سهام را دشوار کرده است. در چنین شرایطی، مسئله اصلی محافل بازار سرمایه این است که آیا قیمت‌ها حبابی است یا نه؟
ظرف 2ماه گذشته با رشد قیمت سهام شرکت‌ها در بورس و عبور نسبت قیمت به درآمد بازار سهام از مرز 8مرتبه، برخی کارشناسان به این باور رسیده‌اند که بازار سهام دچار حباب شده است اما برخی دیگر از کارشناسان به این استدلال اعتقادی ندارند و معتقدند که بازار سهام همچنان جای رشد دارد.
نسبت قیمت به درآمد مولفه‌ای است که نشان می‌دهد سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌ها تا چه حد در بورس افزایش یافته است و آیا قیمت سهام شرکت‌ها متناسب با سود واقعی شرکت‌ها در بورس گران شده یا خیر؟ اطلاعات جدید نشان می‌دهد که میانگین نسبت قیمت به درآمد در بازار‌های نوظهور دنیا در محدوده 12مرتبه است. در عین حال این نسبت در کشور‌های همسایه ایران مانند قطر در محدوده 13مرتبه است، این آمار شاید گویای آن باشد که میانگین نسبت قیمت به درآمد بورس تهران همچنان می‌تواند افزایش یابد؛ به‌معنای اینکه قیمت سهام شرکت‌های بورس همچنان می‌تواند رشد کند. در مقابل چنین دیدگاهی برخی دیگر از کارشناسان معتقدند در شرایطی که تورم در محدوده 40درصد است میانگین نسبت قیمت به درآمد بورس تهران نمی‌تواند از مرز 10مرتبه تجاوز کند.
پشت پرده نوسان
در کشاکش جدال بر سر دیدگاه‌ها پشت پرده‌های جدیدی از مسائل پیرامونی بورس عیان شده است. حسین خزلی خرازی، کارگزار بورس برش تازه‌ای از این پشت پرده‌ها را عیان کرد و گفت: در مورد کلیت بازار سهام نگرانی زیادی وجود ندارد اما آنچه نگران‌کننده است رشد شدید قیمت سهام برخی شرکت‌های کوچک است که حتی با زیان مالی مواجهند.
وی به صراحت از گروه‌هایی نام می‌برد که سعی دارند منافع خود را از طریق بازی با سهام کوچک و حتی زیان‌ده بورس دنبال کنند. او گفت: برخی سهامداران حقیقی متنفذ بعضا در سایت‌های اینترنتی و فروم‌ها با ایجاد جو عمومی در مورد برخی شرکت‌ها سعی دارند نوسان مورد نظر خود را از سهام این شرکت‌ها به‌دست بیاورند. از او پرسیدیم که آیا کلیت بازار سهام حباب دارد؟ او توضیح داد:
مشکل اصلی بازار شرکت‌های بزرگ نیستند چون اطلاعاتشان شفاف است. داده‌های آماری بیانگر آن است که این شرکت‌ها همچنان به روند سودآوری‌شان ادامه خواهند داد. مشکل اصلی شرکت‌های کوچک بازار هستند که در چند‌ماه اخیر حتی قیمت سهامشان تا 3برابر رشد کرده است. این خطر از آن جهت حائز اهمیت است که برخی گروه‌ها برای سهام این شرکت‌های زیان‌ده ظاهری اغواگر ایجاد می‌کنند. اما علیرضاعسگری مارانی نظر متفاوتی در این‌باره دارد. او با بیان اینکه اثر شرکت‌های کوچک بر شاخص بورس چندان نیست، گفت: این موضوع صحت دارد. سهام برخی شرکت‌ها در بازار پایه فرابورس مبادله می‌شود که با رشد بیش از حد قیمت مواجه شده‌اند اما این شرکت‌ها نقش چندانی در شاخص بورس ندارند.
از این کارشناس پرسیدیم که آیا این موضوع برای سهامداران خرد و تازه‌وارد خطرناک نیست؟ او توضیح داد: اگر همچنین باشد مسئول این اتفاق خودشان هستند چراکه مدام به سهامداران تازه‌وارد توضیح داده می‌شود چه سهامی و با چه ویژگی‌هایی خریداری کنند. او در پاسخ به اینکه پیش‌بینی‌اش درباره آینده بازار چیست؟ گفت: این موضوع بستگی به سیاست‌های دولت دارد. اگر دولت بخواهد تغییراتی در قیمت گاز یا بهره مالکانه معادن ایجاد کند شرایط متفاوت خواهد بود. در واقع روند حرکت آینده بورس در روز‌های آتی بستگی به ریسک‌های سیستماتیک دارد.
موضع سازمان بورس
به‌موازات اظهارنظر گسترده کارشناسان بورس درباره حباب قیمت‌ها، رئیس سازمان بورس از ریسک بالای بازار سرمایه برای غیرحرفه‌ای‌ها خبر داد. علی صالح‌آبادی که با رادیو اقتصاد گفت‌وگو می‌کرد، توضیح داد: سرمایه‌گذاران با سلایق مختلف وارد بازار مالی سرمایه‌گذاری می‌شوند و متناسب با سلایق و ریسک‌پذیری و ریسک‌گریزی از خدمات سرمایه‌گذاری در بانک‌ها و بازار سهام استفاده می‌کنند اما باید از توان حرفه‌ای خوبی هم برخودار شوند.
باید فکر اساسی برای بازار کرد
مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان نیز درباره حبابی‌بودن بازار گفت: قیمت برخی صنایع متناسب با سود‌آوری رشد کرده و در برخی سهام شرکت‌ها رشد غیرعادی و بیش از قیمت واقعی به‌وجود آمده است که ریسک کاهش قیمت در سهام این شرکت‌ها وجود دارد. او در عین حال تأکید کرد: درصورتی که عرضه‌ها به اندازه کافی و مطلوب انجام نشود و رشد بازار کماکان بدون استراحت ادامه داشته و یکنواخت باشد، وضع نگران‌کننده خواهد بود و باید فکر اساسی برای بازار کرد.
بازار به نقطه حداکثر رسیده است
یک کارشناس بازار سرمایه هم در این‌باره گفت: بایستی مراقب بود مانند بحران اقتصادی سال 2008 برای بازار سرمایه ما اتفاق نیفتد. هشدار من به دولت این است که مانند فدرال رزرو اقدام نکند و مسیر اشتباه نرود. علی دهدشتی تأکید کرد: در حال حاضر بازار به نقطه حداکثری خود رسیده و اغلب سهم‌ها به ارزش ذاتی خود رسیده‌اند و اقلیت سهم‌هایی وجود دارند که بسیار از ارزش ذاتی بالاترند.
خطر سرمایه‌گذاران تازه‌وارد
محمد کفاش هم درباره دلایل نوسان‌های شدید قیمت سهام گفت: مشاهده این رفتار در بازار سهام به‌دلیل ورود نقدینگی جدید است که سرمایه‌گذاران تازه‌وارد بدون تحلیل واقع‌بینانه از شرایط حاکم بازار سهام و با اهداف بسیار کوتاه‌مدت وارد بورس کرده‌اند. او ناآگاهی سرمایه‌گذاران از لوایح و طرح‌های تصویب شده در مجلس را ازجمله موارد تأثیرگذار بر نوسان قیمت سهام گروه‌ها و صنایع مختلف اعلام کرد.