ایدز که تا سال ۱۹۸۱ میلادی در جهان شناخته نبود تا چند سال پس از این تاریخ یعنی تا سال ۱۳۶۶ نیز به طور رسمی در ایران وجود نداشت. پس از این تاریخ بود که شناسایی نخستین مبتلای به ایدز در ایران تأیید شد. هر روز، قریب به 6000جوان 15تا 24سال در جهان به عفونت HIV آلوده می‌شوند و این در حالی است که فقط تعداد اندکی از آنها از آلوده‌بودن خود به این ویروس آگاه هستند. در 25سال گذشته، 25میلیون نفر بر اثر ابتلا به این طاعون بزرگ قرن، جان خود را از دست دادند و بیش از 40میلیون نفر به این ویروس مرگبار مبتلا و در انتظار مرگ و رسیدن به آخر خط قرار دارند.
 

بر اساس آمار جمع آوری شده از دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور تا تاریخ 1/1/1391 مجموعاً 24290 نفر افراد مبتلا به HIV/AIDS درکشور شناسایی شده اند که  90/8 درصد آنان را مردان و 2/9 درصد را زنان تشکیل می دهند.
 

علل ابتلا به HIV در بین کل مواردی که از سال 1365 تاکنون در کشور به ثبت رسیده اند به ترتیب تزریق با وسائل مشترک در مصرف کنندگان مواد (69/6 درصد)، رابطه جنسی (5/ 10 درصد)، دریافت خون و فرآورده های خونی (1درصد) و انتقال از مادر به کودک (1درصد) بوده است و راه انتقال در 9/ 17 درصد از این گروه نامشخص مانده است.
 

در مقایسه این آمار با مواردی که ابتلا آنان در سال 1390 گزارش شده است، اعتیاد تزریقی 5/ 62 درصد، برقراری روابط جنسی 2/ 21 درصد و انتقال از مادر مبتلا به کودک 9 /3 را تشکیل داده است. در 4/ 12درصد از موارد شناسایی شده در این سال راه انتقال نامشخص بوده و هیچ مورد جدید ابتلاء از راه خون و فرآورده های خونی گزارش نشده است.
 

بررسی آمار سه ماهه آخر سال 90 و مواردی که تاکنون در کشور گزارش شده است، نشان می دهد که میزان ابتلا به ایدز از طریق برقراری روابط جنسی حدود 2 برابر شده است که این امر باعث نگرانی کارشناسان بهداشتی شده است. گرچه هنوز آمار ابتلا به ایدز در پی اعتیاد تزریقی به مراتب بیش از دیگر مو.ارد است ، اما رشد روز افزون موارد ابتلای ناشی از تماس جنسی نگرانی های را در این خصوص ایجاد می کند.
 

البته به اعتقاد کارشناسان، این امر بدیهی است که از نظر سیمای اپیدمی یک بیماری وقتی در یک گروه تحت کنترل در آید ویروس مسیر خود را تغییر داده و در میان گروه های پرخطر دیگر افزایش می یابد و چون آسیب های اجتماعی در ارتباط با ایدز است و از طرف دیگر شیوع مصرف مواد روانگردان و محرک در بسیاری از کشورها از جمله ایران افزایش یافته، خطر انتقال ویروش را از طریق ارتباطات جنسی کنترل نشده بیش از گذشته افزایش داده است.
 

بیماری ایدز با الگوهای رفتاری در ارتباط است به طوری که روش انتقال این بیماری از طریق سرنگ مشترک به سمت انتقال ایدز از طریق رفتارهای پرخطر جنسی کشیده شده است و این موضوع می تواند نگران کننده باشد.
 

البته نگرانی وقتی بیشتر می شود که می فهمیم کارشناسان حوزه سلامت معتقدند موارد ابتلا از طریق روابط جنسی پرخطر به درستی و دقیق گزارش و ثبت نمی شود چون در این صورت میزان ابتلا به ایدز از این طریق بیشتر از اعداد و ارقامی است که اعلام می شود.
 

گزارش های آماری جدید حاکی از ابتلا به ویروس اچ آی وی از طریق تماس جنسی محافظت نشده است و ما باید قبول کنیم که در تعداد معدودی از افراد جامعه رفتار پرخطر وجود دارد که می تواند عامل انتقال و شیوع این بیماری باشد ، قابل انتظار است که وقتی سن ازدواج بالا می رود و آمار طلاق هم رو به افزایش است به تبع تماس جنسی محافظت نشده نیز افزایش یافته و در نتیجه شیوع موارد ابتلا به بیماری ایدز از طریق این شکل از تماسهای جنسی شدت می یابد.
 

وزیر بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی نیز با بیان اینکه سالانه 5 تا 10 نفر از طریق روسپی ها مبتلا به HIV ایدز می‌شوند، گفت: زمانی نگران انتقال ایدز از طریق خون آلوده و اعتیاد تزریقی بودیم اما امروز رفتارهای پرخطر جنسی و روسپی ها موجب افزایش موارد ابتلا به HIV ایدز شده است
 

همچنین بر اساس اعلام اداره سلامت نوجوانان، جوانان و مدارس وزارت بهداشت ، مطالعات سال 88 نشان می‌دهد از مجموع 20 هزار و 547 مورد آلودگی ثبت شده به ویروس ایدز 76 درصد آلودگی در گروه سنی 15 تا 44 سال اتفاق افتاده است و بر این اساس آموزش مقابله با رفتارهای پر خطر مانند مصرف مواد روانگردان و در دسترس قرار گرفتن داروهای اساسی به بیماران، نظام مراقبت از بیماری توجه به زنان، ‌تقویت پژوهشهای کاربردی در زمینه ایدز و حمایت اجتماعی از این بیماران، از اهم محورهای برنامه سوم کشوری مبارزه با ایدز است.
 

به هر حال بررسی های آماری و تحلیلی نشان می دهد که ایدز از طریق رفتارهای جنسی کنترل نشده در کشور رو به افزایش است و در این بین قشر جوان و نوجوان جامعه به علت موانع و محدودیتهایی که در زمینه اطلاع رسانی از بیماری ایدز دارند، بیش از سایرین در معرض خطر قرار دارند و می بایست با اتخاذ راهکارهای علمی و اجرایی، جامعه را از پیامدهای ناگوار ایدز مصون نگه داشت.
 

علت‌های ابتلا به HIV در بین کل مواردی که از سال 1365 تاکنون در کشور به ثبت رسیده‌اند به ترتیب تزریق با وسایل مشترک در مصرف‌کنندگان موادمخدر 7/ 69 درصد، رابطه جنسی 4/ 8 درصد، دریافت خون و فرآورده‌های خونی 2/1 درصد و انتقال از مادر به کودک  6/ 0 درصد بوده است. همچنین راه انتقال در 1 /20 درصد از این گروه شناسایی نشده است. اما اینطور که مسئولان می گویند، آمار ابتلا از طریق رابطه جنسی در برابر دیگر راه های مبتلا شدن، بالاتر رفته است.
 

گرچه آمار رسمی تعداد مبتلایان بیش از 19 هزار نفر است، اما متاسفانه فقدان یک برنامه جامع پیشگیرانه ملی، تغییر الگوی ابتلا از اعتیاد تزریقی به روابط ناایمن جنسی و نیز زمینه‌های اجتماعی- فرهنگی که این بیماری را یک ننگ و تابوی اجتماعی معرفی کند همگی دست به دست هم داده و موجبات رشد پنهان این بیماری را فراهم آورده است؛ به طوری که حتی معاون سلامت وزارت بهداشت در اظهار نظری اعلام کرده است هم اکنون ۴۰ هزار نفر از معتادان تزریقی کشور مبتلا به ویروس ایدز هستند و حتی تا چندی بعد تعداد مبتلایان به ویروس ایدز به ۱۰۰ هزار نفر خواهد رسید.
 

کارشناسان نظام سلفامت معتقدند، ایدزفقط یک مشکل پزشکی نیست، بلکه یک مشکل اجتماعی و فرهنگی نیز هست، این بیماری تابو تلقی می‌شود و با هاله‌ای از شرم و منع‌های اخلاقی و فرهنگی همراه است که این موضوع مانع از اعلام بیماری از سوی افراد شده و همین مسئله منجر به پنهان ماندن بیماری، طی نشدن پروسه درمان و در نتیجه شیوع سریع آن می‌شود. به علت پیش داوری و ترس از سرایت بیماری، این بیماران درمورد انتخاب مسکن، شغل، مراقبت‌های بهداشتی و حمایت عمومی مورد تبعیض قرار می‌گیرند. رفتارهای نامناسب و تحقیرآمیز موجب انزوای بیمار گشته، فرصت آموزش را از وی می‌گیرد. وحشت از مرگ، وحشت طرد و تنهایی و انگ اجتماعی، اخراج کارگران مبتلا و بدنامی از طرف دوستان و خانواده سبب می‌شود افرادی که گمان می‌کنند ممکن است آلوده باشند، وضعیت خودشان را تا جایی که مقدور است مخفی نگه دارند که این خود موجب گسترش بیماری است. از سال ۱۹۸۸ به منظور افزایش بودجه‌ها و همچنین برای بهبود آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیض‌ها اول دسامبر هر سال (۱۰ آذر) به عنوان روز جهانی ایدز معین شده‌است و هر سال برای این روز شعاری نیز در نظر گرفته می‌شود.
 

براساس آمار، تا پاییز سال ۱۳۹۰ حدود ۲۴ هزار نفر (در مجموع ۲۳٬۹۰۲ نفر) افراد مبتلا به ویروس اچ‌آی‌وی (عامل بیماری ایدز) به طور رسمی در بانک اطلاعاتی وزارت بهداشت ثبت شده‌اند. بنابراین با فرمول «تخمین موارد واقعی بر اساس موارد ثبت شده»، هم اکنون حدود ۸۰ هزار نفر اچ‌آی‌وی مثبت در ایران وجود دارد. اما بر اساس آمار غیر رسمی، ۱۲۰ هزار ناقل اچ‌آی‌وی در ایران وجود دارد. از میان افراد ثبت شده، ۹۱ درصد مرد و ۹ درصد زن هستند و حدود نیمی از مبتلایان در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال قرار دارند. براساس این گزارش در میان علل ابتلا به HIV، تزریق با وسایل مشترک در مصرف کنندگان مواد، رتبه نخست و ابتلا از طریق رابطه جنسی رتبه دوم را دارد. با این حال، به گفتهٔ دکتر مینو محرز رئیس مرکز تحقیقات ایدز وزارت بهداشت، «مهم‌ترین مسئله‌ای که از این آمار می‌توان استنباط کرد، افزایش شیوع جنسی بیماری ایدز است که در این آمار ۱۰٫۳ درصد ذکر شده که البته واقعیت موجود در مراکز درمانی بسیار بیش از این است
 

چون تاکنون واکسن و یا علاج قطعی برای این بیماری کشف نشده‌است و در آینده نزدیک نیز امکان پذیر به نظر نمی‌رسد . مهم‌ترین راه مبارزه با این بیماری، پیشگیری و آموزش است. گزارش سال ۲۰۰۷ بانک جهانی در مورد ایدز در جنوب آسیا، شیوع بیماری ایدز را «شدید» اما «قابل پیشگیری» می‌داند.برای پیشگیری از انتقال اچ‌آی‌وی، بهترین راه خودداری از آمیزش جنسی با فرد بیمار (یا ناقل ویروس HIV) و یا دستکم استفاده از کاندوم‌های جنس لاتکس است. ذراتی با ابعاد ویروس اچ‌آی‌وی نمی‌توانند از کاندوم لاتکس عبور کنند و اگر به درستی و به طور منظم استفاده شوند شیوه کاملاً موثری در کاهش خطر انتقال بیماری محسوب می‌شوند. هرچند تنها شیوهٔ صد در صد موثر، خودداری کامل از آمیزش جنسی با افراد مشکوک به داشتن رفتارهای پرخطر است. معتادان تزریقی نیز می‌توانند با خودداری از مصرف سرنگ‌های مشترک خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی را کاهش دهند.