«سرم گیج می رود، حتما کم خون هستم»، «فکر می کنم بی حالی من از کم خونیمه.» و... این حرف ها را چندبار تا به حال از خانم ها و دختران اطراف خود شنیده اید؟ واقعیت این است که بسیاری از خانم ها و دختران جوان باور دارند که کم خون هستند اما اطلاعات کاملی در مورد مسئله کم خونی ندارند. اصلا کم خونی یعنی چه؟ چه افرادی مستعد ابتلا به کم خونی هستند؟ کم خونی را چگونه می شود تشخیص داد؟

● کم خونی یا کم شدن هموگلوبین

کم خونی زمانی رخ می دهد که شما فاقد تعداد کافی سلول های قرمز خون باشید. وظیفه سلول های قرمز رساندن اکسیژن به سلول های بدن است. سلول های قرمز خون ممکن است دچار کاهش هموگلوبین باشند که پروتئینی است که رنگ قرمز سلول ها ناشی از آن است. هموگلوبین نقش مهمی در انتقال اکسیژن توسط سلول های قرمز دارد و هرگونه اختلال در آن می تواند بدن را با مشکل روبه رو کند. به طور کلی حدود ۱۰درصد از زنان و دختران از مشکل کم خونی (یا آنمی) رنج می برند. این میزان در آقایان کمتر است.

● وقتی خون بچه ها کم می شود

درکل حدود ۱۵درصد از کودکان در ۲سالگی دچار کم خونی می شوند. علت اصلی هم کمبود آهن در بدن آن هاست. افرادی که دچار کم خونی از نوع فقرآهن می شوند ممکن است میل به همه چیز داشته باشند، برای مثال ممکن است خاک خواری یا تمایل به خوردن یخ در آن ها دیده شود. این حالت در بچه ها هم دیده می شود. نکته مهم این است که اگر کم خونی در کودکان درمان نشود می تواند باعث مشکلات مغزی و تفکری شود.

● همیشه خسته هستید؟ کمبود انرژی دارید؟

اگر به اندازه کافی می خوابید اما همیشه خسته هستید یا اگر برای انجام کارهای معمول و روزانه انرژی ندارید، ممکن است به کم خونی مبتلا باشید. کم خونی حتی ممکن است روی خلق و خو، حافظه و عملکرد ذهنی شما هم تاثیر بگذارد. درکل می توان گفت که علائم کم خونی از مسائل خفیف و جزئی تا مسائلی که می توانند زندگی را به خطر بیندازند متغیر است. علائم اصلی کم خونی عبارتند از:

ضعف و بی حالی

سرگیجه

پوست رنگ پریده

سردرد

احساس سرما، گزگز یا بی حسی در اندام ها

دمای پایین بدن

افرادی که کم خونی دارند با کمبود اکسیژن در خون و اندام های بدن خود روبه رو هستند و درنتیجه قلب آن ها بیشتر فعالیت می کند تا اکسیژن بیشتری به اعضا برساند. کم خونی مزمن می تواند باعث آریتمی (نامنظمی ضربان قلب) تنگی نفس و درد در قفسه سینه شود.

● چرا نوجوانان باید گوشت قرمز بخورند

نوجوانان بیشتر در معرض خطر کم خونی از نوع فقرآهن هستند. رشد سریع آن ها می تواند علت کمبود آهن در بدن آن ها باشد. در دختران جوان هم شروع دوره های ماهانه می تواند علت کم خونی باشد. رژیم غذایی نامناسب که در آن میزان آهن کم باشد می تواند کم خونی از نوع فقرآهن را رقم بزند. یادتان باشد آهن موجود در سبزی ها و حتی مکمل ها به اندازه آهن موجود در گوشت قرمز خوب جذب نمی شود. مشکلات دستگاه گوارش از جمله بیماری های کرون و سلیاک هم می تواند مانع از جذب مناسب آهن و درنتیجه کم خونی شود. کسانی که تحت عمل جراحی لاغری توسط بای پس یا گذاشتن بالون در معده می شوند هم مستعد ابتلا به کم خونی از نوع فقر آهن هستند.

نکته: این موارد می توانند مانع از جذب مناسب آهن موادغذایی شود.

لبنیات و سایر غذاهای حاوی کلسیم

مکمل های کلسیم

شربت ها و قرص های ضداسیدمعده

● خونریزی: کم خونی

بدن برای ساختن سلول های قرمز خون به ویتامین ۱۲B و فولات نیاز دارد. اگر رژیم غذایی که در آن ویتامین ها کم باشد باعث بروز کم خونی می شود. برخی حالت های اتوایمون (که در آن بخشی از بدن علیه بخش های دیگر وارد عمل می شود) مانع از جذب ویتامین ۱۲B توسط دستگاه گوارش شده و در نتیجه باعث بروز کم خونی می شود. گوشت، غلات صبحانه، سبزی های سبز، میوه ها و بسیاری از موادغذایی که امروز با این ویتامین غنی می شوند (مثل پسته ها و نان ها) منابع این ویتامین هستند. بیماری های مزمن با وجود عفونت در بدن هم می تواند باعث کمتر شدن تولید سلول های قرمز در بدن شود. درعین حال از دست دادن خون به صورت مزمن (از جمله به دلیل زخم های گوارشی یا مشکلات ادراری و...) هم می تواند باعث کم خونی از نوع فقرآهن شود. دختران جوان که دوره های ماهانه با خونریزی شدید دارند و کسانی که زخم دستگاه گوارش دارند در معرض این کم خونی قرار دارند.

● چی بخوریم تا کم خونی نگیریم

با داشتن یک رژیم غذایی مناسب می توانید از بسیاری از کم خونی ها جلوگیری کنید. غذاهای حاوی آهن عبارتند از گوشت قرمز، جگر، ماهی، توفو و مغزها، سبزی ها با رنگ سبز تیره و میوه ها، تخم مرغ ها، لبنیات، اسفناج و موز که غنی از ویتامین ۱۲B و اسیدفولیک هستند.

ویتامین C هم که در میوه ها به خصوص مرکبات و سبزی ها پیدا می شود، برای جذب بهتر آهن به بدن کمک می کند. همچنین باید گفت، آهن زیاد در بدن می تواند مشکلات زیادی را موجب شود، برای مثال تزریق خون مکرر (مثلا در بیماران تالاسمی) گاهی هم مصرف زیاده از حد قرص ها و مکمل های آهن می تواند باعث تجمع بیش از حد آهن در بدن شود تجمع آهن در بافت هایی مثل کبد، قلب و پانکراس می تواند آن ها را با مشکل روبه رو کند و این ارگان ها را از کار بیندازد. با خارج کردن کمی خون از بدن (مثلا با حجامت) یا برخی داروها می توان آهن زیادی موجود در خون را برداشت.

● چرا باید قرص آهن را با ویتامین C بخوریم؟

پس از شک کردن به کم خون بودن باید یک آزمایش خون ساده انجام شود، اگر این آزمایش خون وجود کم خونی را تایید کرد آن گاه باید آزمایش های تخصصی تر برای مشخص شدن نوع کم خونی انجام شود. اندازه گیری آهن موجود در خون و پروتئینی که به آهن در خون متصل می شود؛ میزان رتیکولوسیت های خون که نشان می دهد مغز استخوان چقدر سلول های قرمز می سازد و آزمایش تجزیه هموگلوبین بخشی از این آزمایش ها هستند. برای درمان کم خونی از نوع فقرآهن قرص های آهن تجویز می شود. آهن از نوع فروس بهتر از آهن از نوع فریک جذب می شود، بهتر است که این قرص ها همراه غذا، به خصوص آب پرتقال و سایر موادغنی از ویتامین C مصرف شوند اما یادتان باشد که قرص های آهن را با قرص کلسیم، قهوه یا چای که می تواند مانع از جذب آهن شوند، مصرف نکنید. درضمن هرگز قرص آهن را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید زیرا جمع شدن زیاد از حد آهن در بدن می تواند بسیار خطرناک باشد. کسانی که دچار مشکل کمبود ویتامین ۱۲B هستند باید مکمل ویتامین ۱۲B مصرف کنند.

● زنان باردار باید مراقب باشند

حدود نیمی از زنان باردار طی دوران بارداری خود کم خونی از نوع فقرآهن را تجربه می کنند. برای همین تمام زنان باردار باید حداقل ۲۷ میلی گرم آهن در روز مصرف کنند، البته مکمل ها هم ممکن است حاوی آهن باشند. تمام زنان باردار باید به طور مرتب آزمایش خون بدهند تا مشخص شود به کم خونی مبتلا هستند یا خیر.